Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Uczestnikami systemu gwarantowania depozytów są:

• wszystkie banki krajowe (czyli banki z siedzibą w Polsce), z wyłączeniem Banku Gospodarstwa Krajowego i banków hipotecznych,
• wszystkie spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe,
• oddziały banków zagranicznych (tj. banków z siedzibą w państwie spoza UE) ), jeśli oddziały te nie należą do innego systemu gwarantowania depozytów zapewniającego ochronę co najmniej w takim zakresie i w takiej wysokości jak Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Pełna lista podmiotów objętych gwarancjami

Nie, działające w Polsce oddziały banków z siedzibą  w innych państwach członkowskich UE (banki te zwane są instytucjami kredytowymi), nie są objęte gwarancjami BFG. Zgodnie z zasadami przyjętymi w Unii Europejskiej, ww. oddziały  są objęte systemem gwarantowania depozytów kraju macierzystego (czyli państwa, w którym bank ma siedzibę). Poziom gwarancji we wszystkich państwach należących do Unii Europejskiej wynosi 100 000 euro (lub jego równowartość w walucie krajowej).

Nie. Środki powierzone podmiotom działającym bez zezwolenia Komisji na gromadzenie depozytów nie są objęte gwarancjami BFG.

Deponent to osoba lub podmiot uprawniony do środków gwarantowanych. W przypadku banku lub oddziału banku zagranicznego deponentami są:

• osoby fizyczne,
• osoby prawne,
• jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi lecz posiadające zdolność prawną,
• szkolne kasy oszczędnościowe,
• kasy zapomogowo-pożyczkowe,
• rady rodziców.

W przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej deponentami są:

• osoby fizyczne,
• organizacje pozarządowe w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
• jednostki organizacyjne kościoła lub związku wyznaniowego, będące osobami prawnymi,
• spółdzielnie,
• związki zawodowe,
• wspólnoty mieszkaniowe,
• spółki jawne, spółki partnerskie i spółki komandytowe.

Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (w szczególności w art. 22 ust. 1) przewiduje także, że nie wszystkim posiadaczom rachunków w bankach i kasach przysługuje status deponenta (patrz pytanie 5).

Ochrona gwarancyjna nie dotyczy środków pieniężnych i należności m.in.:

• Skarbu Państwa,
• NBP,
• banków, banków zagranicznych i instytucji kredytowych,
• spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych,
• instytucji finansowych w rozumieniu unijnego rozporządzenia nr 575/2013,
• firm inwestycyjnych w rozumieniu unijnego rozporządzenia nr 575/2013,
• osób i podmiotów, które nie zostały zidentyfikowane przez bank lub kasę,
• zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji,
• funduszy inwestycyjnych, towarzystw funduszy inwestycyjnych,
• funduszy emerytalnych i towarzystw emerytalnych,
• jednostek samorządu terytorialnego,
• organów władz publicznych innych państw.

Ochronie nie podlegają także należności z tytułu usługi przekazu pieniężnego świadczonej przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe na rzecz osób innych niż:

• osoba fizyczna,
• organizacja pozarządowa w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,
• jednostka organizacyjna kościoła lub związku wyznaniowego, będąca osobą prawną,
• spółdzielnia,
• związek zawodowy,
• wspólnota mieszkaniowa,
• spółka jawna, partnerska lub komandytowa.

W przypadku banku system gwarantowania depozytów chroni środki pieniężne zgromadzone przez deponenta na wszystkich rodzajach rachunków bankowych, których jest on posiadaczem, nominowanych zarówno w złotych, jak i w walutach obcych.

Gwarancjami objęte są także:

• inne należności deponenta wynikające z umów rachunku bankowego,
• należności deponenta wynikające z przeprowadzania przez bank bankowych rozliczeń pieniężnych,
• należności deponenta wynikające z bankowych papierów wartościowych, wyemitowanych przed 2 lipca 2014 r.

Ochroną gwarancyjną objęte są również wierzytelności do banku z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz z tytułu kosztów pogrzebu posiadacza rachunku, jeśli wierzytelności te stały się wymagalne przed dniem spełnienia warunku gwarancji wobec tego banku.

 

W przypadku kasy system gwarantowania depozytów chroni środki pieniężne zgromadzone w kasie przez deponenta na wszystkich rodzajach rachunków, których jest on posiadaczem, nominowanych zarówno w złotych, jak i w walutach obcych. Gwarancjami objęte są także:

• inne należności deponenta wynikające z umów rachunku,
• należności deponenta wynikające z przeprowadzania przez kasę rozliczeń finansowych.

Ochroną gwarancyjną objęte są również wierzytelności do kasy z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz z tytułu kosztów pogrzebu członka kasy, jeśli wierzytelności te stały się wymagalne przed dniem spełnienia warunku gwarancji wobec tej kasy.

Należy zwrócić uwagę, że w przypadku niektórych produktów dostępnych klientom banków i kas, banki i kasy pośredniczą jedynie w sprzedaży (dotyczy to np. jednostek funduszy inwestycyjnych czy produktów ubezpieczeniowych) i produkty te nie są objęte gwarancjami systemu gwarantowania. Banki i kasy mogą oferować także produkty łączone, np. lokata oraz jednostki funduszy inwestycyjnych – wtedy gwarancjami chroniona jest tylko część lokacyjna produktu.

Nie, środki wpłacone do banku spółdzielczego lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej tytułem udziałów członkowskich, udziałów inwestorskich, wpisowego lub wkładów członkowskich nie są objęte gwarancjami.

Ochroną gwarancyjną objęte są zgromadzone środki zarówno w złotych, jak i w walucie obcej. Niezależnie od waluty rachunku wypłata środków gwarantowanych następuje w złotych.

Tak. Limit gwarancyjny obejmuje środki zgromadzone na rachunkach według stanu na początek dnia spełnienia warunku gwarancji łącznie z odsetkami naliczonymi na początek tego samego dnia zgodnie z oprocentowaniem wskazanym w umowie, niezależnie od terminu ich wymagalności.

Limit gwarancji BFG wynosi równowartość w złotych 100 000 euro. Limit ten dotyczy łącznie wszystkich rachunków deponenta w danym banku lub kasie, a nie odnosi się do każdego rachunku osobno. Uwaga: Podstawą wyliczenia kwoty gwarantowanej jest suma należności deponenta od banku lub kasy, czyli suma środków zgromadzonych przez deponenta na rachunkach oraz innych należności objętych gwarancjami BFG.

W podmiocie powstałym po połączeniu dwóch banków lub dwóch kas, deponentowi przysługuje ochrona gwarancyjna do wysokości jednego limitu (tj. do równowartości w złotych 100 000 euro). Podmiot powstały w wyniku połączenia będzie stroną umów rachunków zawartych wcześniej pomiędzy deponentem a odpowiednio każdym bankiem lub każdą kasą przed ich połączeniem. Łączące się banki i kasy mają obowiązek poinformować swoich klientów o połączeniu. Powinny to zrobić co najmniej na miesiąc przed planowanym połączeniem. Komisja Nadzoru Finansowego może wyznaczyć krótszy termin na takie powiadomienie. Środki pieniężne objęte ochroną gwarancyjną zgromadzone w banku powstałym w wyniku połączenia innych banków, w wysokości przekraczającej limit gwarancji, mogą być wypłacone przez deponenta bez utraty naliczonych odsetek oraz ponoszenia opłat. Takiej wypłaty można dokonać w terminie 3 miesięcy od dnia powiadomienia o planowanym połączeniu. Gdy środki deponenta objęte ochroną gwarancyjną zgromadzone w kasie na koniec dnia połączenia przekraczają limit gwarancji, deponent może je wypłacić bez ponoszenia kosztów. Takiej wypłaty można dokonać w terminie 3 miesięcy od dnia powiadomienia o połączeniu. Powyżej opisane zasady mają także zastosowanie do zdarzeń takich jak:

• przejęcie banku,
• nabycie przedsiębiorstwa banku albo
• przekształcenie kasy.

W przypadku rachunku powierniczego (np. mieszkaniowego rachunku powierniczego), deponentem jest każdy z powierzających w granicach wynikających z jego udziału w kwocie zgromadzonej na rachunku. W granicach pozostałej kwoty deponentem jest powiernik. Należy pamiętać, że podstawą wyliczenia należnej deponentowi od BFG kwoty jest suma wszystkich należności tego deponenta od banku lub kasy (patrz pytanie 10).

Rachunki wspólne również objęte są gwarancjami. W przypadku rachunku wspólnego kwota gwarantowana wyliczana jest odrębnie dla każdego ze współposiadaczy rachunku. Należność deponenta z tytułu rachunku wspólnego liczona jest w następujący sposób: środki na rachunku dzielone są między wszystkich współposiadaczy zgodnie z postanowieniami umowy rachunku, a jeśli takich postanowień nie ma – ustala się dla wszystkich równe części i oblicza wartość gwarancji dla każdego ze współposiadaczy rachunku osobno.

Nie. Każdy z małżonków traktowany jest jako odrębny deponent bez względu na wzajemne stosunki majątkowe.

Tak. Jeśli małoletni jest posiadaczem rachunku bankowego lub rachunku w kasie, lub posiada inną objętą gwarancjami wierzytelność do banku lub kasy, jest deponentem i ma prawo do środków gwarantowanych.

Jeśli na rachunku bankowym firmy inwestycyjnej zgromadzone są środki jej klientów (w związku ze świadczeniem przez tę firmę usług maklerskich), deponentem jest każdy z tych klientów. Każdemu z ww. deponentów przysługuje odrębna kwota gwarancji. Kwota dla danego deponenta jest wyliczana z uwzględnieniem jego udziału w kwocie zgromadzonej na rachunku firmy inwestycyjnej. Podstawą wyliczenia kwoty należnej deponentowi od Funduszu jest suma wszystkich należności tego deponenta od banku (patrz pytanie 10).

Kupując w banku lub kasie produkty lokacyjne, klienci coraz częściej spotykają się z dużą różnorodnością produktów. Nie zawsze łatwa jest odpowiedź na pytanie, czy dany produkt objęty jest gwarancjami BFG. W praktyce, żeby odpowiedzieć sobie na tak zadane pytanie należy rozpoznać dwie kwestie:

• po pierwsze: z kim klient podpisuje umowę? Podpisanie umowy w placówce banku lub kasy nie oznacza jeszcze, że bank lub kasa jest stroną tej umowy. Często banki lub kasy występują w roli pośrednika. W takim przypadku, klient – nabywając produkt w banku lub kasie – podpisuje umowę z innym podmiotem finansowym, np. z towarzystwem ubezpieczeniowym. Bardzo ważnym jest rozpoznanie strony umowy. Jeżeli stroną umowy nie jest bank lub kasa, wtedy produkt lokacyjny nie jest objęty gwarancjami BFG;
• po drugie: czy zawierana przez klienta umowa jest umową rachunku bankowego – w przypadku banku lub umową rachunku – w przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zapytać pracownika banku/kasy o rodzaj zawieranej umowy. W praktyce, jeżeli korzystamy ze standardowych lokat, depozytów terminowych, rachunków bieżących, nie należy się niepokoić, bowiem wszystkie te instrumenty objęte są gwarancjami BFG.

Lokaty strukturyzowane stanowią połączenie produktów oszczędnościowych i inwestycyjnych. Lokata strukturyzowana to depozyt o oznaczonym terminie zapadalności, w którym kapitał jest w całości zwracany, a wypłata odsetek lub świadczeń dodatkowych oraz ich wysokość zależą od uprzednio określonych warunków. Lokata taka zazwyczaj składa się z dwóch elementów:

• kapitału początkowego podlegającego ochronie w trakcie trwania lokaty,
• części opcyjnej umożliwiającej osiągnięcie dodatkowego zysku w zależności od kształtowania się ceny instrumentu bazowego.

W przypadku lokaty strukturyzowanej gwarancjami BFG objęty jest kapitał. Natomiast odsetki będą objęte ochroną gwarancyjną tylko w przypadku, gdy są one należne zgodnie z umową zawartą z bankiem, a data albo okres ustalenia wysokości odsetek od lokaty strukturyzowanej przypada przed dniem spełnienia warunku gwarancji.

Zobowiązanie BFG z tytułu gwarancji depozytów powstaje z dniem spełnienia warunku gwarancji.

W przypadku banku krajowego dzień spełnienia warunku gwarancji to:

• dzień: zawieszenia przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) działalności banku, powołania w nim zarządu komisarycznego (jeśli nie był powołany wcześniej) oraz złożenia do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości banku

 albo

• dzień złożenia przez BFG do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości banku, w związku z jego przymusową restrukturyzacją.

 

W przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej dzień spełnienia warunku gwarancji to:

• dzień: zawieszenia przez KNF działalności kasy, powołania w niej zarządcy komisarycznego (jeśli nie był powołany wcześniej) oraz złożenia do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości kasy

albo

• dzień złożenia przez BFG do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości kasy, w związku z jej przymusową restrukturyzacją.

Do obliczenia wartości euro w złotych przyjmuje się ogłaszany przez Narodowy Bank Polski kurs średni euro z dnia spełnienia warunku gwarancji. (Co to jest dzień spełnienia warunku gwarancji – patrz pytanie 19).

W przypadku banku KNF podejmuje decyzję o zawieszeniu jego działalności, gdy:

• aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań

lub

• bank nie reguluje swoich zobowiązań w zakresie wypłaty środków objętych ochroną gwarancyjną (z powodów związanych bezpośrednio ze swoją sytuacją finansową).

Zawieszając działalność banku, KNF jednocześnie:

• podejmuje decyzję o jego przejęciu przez inny bank

albo

• występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości banku.

W tej drugiej sytuacji następuje spełnienie warunku gwarancji i wypłata przez BFG środków gwarantowanych.

W przypadku spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej KNF podejmuje decyzję o zawieszeniu jej działalności, gdy:

• aktywa kasy nie wystarczają na zaspokojenie jej zobowiązań

lub

• kasa nie reguluje ona swoich zobowiązań w zakresie wypłaty środków gwarantowanych (z powodów związanych bezpośrednio z jej sytuacją finansową).

W obydwu tych przypadkach KNF występuje do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości kasy. Wówczas następuje spełnienie warunku gwarancji i wypłata przez BFG środków gwarantowanych.

Sposób i termin wypłat środków gwarantowanych zostaje podany do publicznej wiadomości przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny m.in. w drodze ogłoszenia na stronie internetowej Funduszu. Informacje takie będą również dostępne w placówkach banku lub kasy.

Należność można odebrać w gotówce lub zlecając przelew na wskazany rachunek w wyznaczonych przez Fundusz miejscu i terminach. Po tym okresie odbiór środków gwarantowanych jest możliwy w Biurze Funduszu – po wypełnieniu odpowiedniego wniosku o wypłatę środków gwarantowanych – do końca roku kalendarzowego, w którym upływa 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji.

Tak. Po zakończeniu wypłat przez podmiot dokonujący wypłat z wnioskiem o wypłatę środków gwarantowanych można wystąpić do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (do końca roku kalendarzowego, w którym upływa 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji).

Proces wypłaty środków gwarantowanych składa się z następujących etapów:

1) sporządzenie listy deponentów

Zarząd komisaryczny banku lub zarządca komisaryczny kasy sporządza listę deponentów i w ciągu 3 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji przekazuje ją BFG. Zarząd BFG sprawuje kontrolę przygotowania tej listy.

2) wybór podmiotu dokonującego wypłat

Wypłat środków gwarantowanych dokonuje:

• odpowiednio zarząd lub zarządca komisaryczny albo
• podmiot, z którym Zarząd BFG zawrze stosowną umowę.

Decyzję w tym zakresie podejmuje Zarząd BFG i przekazuje podmiotowi wybranemu do realizacji wypłat dane niezbędne do ich dokonania.

3) uchwała Zarządu BFG

Zarząd BFG podejmuje uchwałę, w której określa w szczególności informacje o podmiocie, za pośrednictwem którego będą realizowane wypłaty środków gwarantowanych oraz termin i sposób dokonywania wypłat. Uchwała ta podawana jest do publicznej wiadomości, m.in. na stronie internetowej BFG.

4) rozpoczęcie wypłat

Rozpoczęcie wypłat środków gwarantowanych następuje w ciągu 7 dni roboczych od dnia spełnienia warunku gwarancji (w terminie wskazanym w uchwale Zarządu BFG).

Środki pieniężne, których wielkość przekracza limit gwarancji BFG, stanowią wierzytelność deponenta do banku lub kasy. Po ogłoszeniu upadłości banku lub kasy deponent ma prawo dochodzić swoich roszczeń na ogólnych zasadach Prawa upadłościowego. Środki te stanowić będą wierzytelność deponenta wobec banku lub kasy w upadłości. Deponent, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, powinien zgłosić swoje wierzytelności syndykowi.

Zwracamy uwagę na odrębny tryb ochrony dotyczący wierzytelności z tytułu środków pieniężnych zgromadzonych przez deponenta będącego nabywcą lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego na mieszkaniowym rachunku powierniczym. Powyższa wierzytelność, w części której wielkość przekracza limit gwarancji BFG, podlega ochronie innej instytucji (Deweloperskiego Funduszu Gwarancyjnego). Deweloperski Fundusz Gwarancyjny jest obsługiwany przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.

Po zakończeniu wypłat przez podmiot wybrany przez Zarząd BFG do ich dokonywania, środki gwarantowane można odebrać w BFG do końca roku, w którym upływa 5 lat od dnia spełnienia warunku gwarancji. Czynności tej można dokonać składając do Funduszu stosowne dokumenty drogą korespondencyjną. Po tym terminie roszczenia z tytułu gwarancji ulegają przedawnieniu.